La passion de Jeanne d’Arc, Carl Theodor Dreyer, 1928

 Μία σπουδαία ταινία από έναν εκ των πολύ μεγάλων δασκάλων του κινηματογράφου. Ο Δανός λοιπόν κινηματογραφιστής, Καρλ Θίοντορ Ντράγιερ (Carl Theodor Dreyer) περί ου ο λόγος, εδώ, εν έτει 1928 δημιουργεί την πρώτη πολύ σημαντική ταινία του. Είχαν προηγηθεί βέβαια ταινίες όπως "The President", "Michael", αλλά με την "Ζαν ντ' Αρκ", γνωστότερη ως "Ιωάννα της Λωραίνης", υπογράφει ένα απ' τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του βωβού κινηματογράφου.
 Και όχι μόνο, θα προσέθετα εγώ!

 Το σενάριο είναι και αυτό του C.T. Dreyer (βασισμένο στο Vie de Jeanne d’Arc του Joseph Delteil και τα πρακτικά της δίκης, με την ιστορική επιμέλεια του Pierre Champion), η υπέροχη -ασπρόμαυρη φυσικά- φωτογραφία ανήκει στον Rudolf Maté, τα σκηνικά επιμελήθηκαν οι Hermann Warm, Jean Hugo, ενώ το μοντάζ ανήκει επίσης στον C.T. Dreyer. Η Reneé Falconetti, ως Jeanne d’Arc, μας δίνει μια ανατριχιαστική ερμηνεία και παράλληλα μία απ' τις πιο ολοκληρωμένες γυναικείες ερμηνείες ever! Επίτευγμα που αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα αν αναλογιστεί κανείς ότι δεν χρησιμοποιήθηκε καθόλου μακιγιάζ, κάτι που θεωρείτο ανήκουστο για τον βωβό κινηματογράφο!

Η υπόθεση της ταινίας:
Το χρονικό της δίκης της Ιωάννας της Λωραίνης, η οποία έχει να εξηγήσει για τα θεϊκά της οράματα, αλλιώς την περιμένει η φωτιά ως αιρετική και βλάσφημη.
Βασισμένος στα αρχεία της δίκης της Παρθένου της Λωρραίνης, ο Ντράγιερ μας προσφέρει ένα μυστικιστικό πορτραίτο μιας Αγίας και εθνικής ηρωίδας που θυμίζει τον Χριστό και που η δίκη της παραπέμπει στα Θεία Πάθη. Εδώ η Ζαν Ντ’ Αρκ διεκδικεί το δικαίωμα να πιστεύει σε έναν επέκεινα κόσμο (και συγκεκριμένα τον Αρχάγγελο Μιχαήλ) που την εμπνέει, παρόλο που ξέρει ότι κάτι τέτοιο θεωρείται επικίνδυνα αιρετικό.

Καρλ Θίοντορ Ντράγιερ λοιπόν. Αυτός ο τρομερός Δανός, που το 1927 ταρακούνησε τα θεμέλια του "ήπιου" Γαλλικού κινηματογράφου, αφού ένας αλλοδαπός έμελλε να βρεθεί στο Παρίσι και να γυρίσει μια ταινία για την ζωή και τη δράση μιας κατεξοχήν Γαλλίδας γυναίκας και μιας σπουδαίας προσωπικότητας, της Jeanne d’Arc.
Ήταν το διάστημα που ο Δανός έκανε περιοδεία ανά την Ευρώπη και γύριζε ταινίες παντού, ενώ λίγο καιρό πριν είχε γράψει μια επανέκδοση της "Μισαλλοδοξίας" με τον εντυπωσιακό-προκλητικό τίτλο "Φύλλα από το ημερολόγιο του Σατανά"!

 Η έντονη ζωή του ξέσπασε θύελλα αντιδράσεων. Η ταινία είχε προβλήματα απ' την αρχή. Η Εκκλησία και η Δεξιά τον κυνήγησαν, αλλά ο Ντράγιερ δεν το έβαλε κάτω. Δεν του εξασφάλισαν μια καλή διανομή και το φιλμ προβλήθηκε για λίγο και σε κακή ποιότητα. Ωστόσο αυτοί που "έπρεπε" να το δουν, το είδαν. Και το απόλαυσαν και -προφανώς- το διέδωσαν. Θα έρθει όμως ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και το φιλμ θα επανεμφανιστεί πολλά χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του '50 με νέα μουσική επένδυση του J.M. Lo Duca, χωρίς την έγκριση του δημιουργού! Την κανονική της μορφή, η ταινία πήρε το 1980(!) στα χέρια ενός τρελογιατρού σε ένα ψυχιατρείο όπου προβαλόταν στους ασθενείς!

 Το γιατί η ταινία αυτή του Ντράγιερ χαρακτηρίστηκε ως ακραία και προκάλεσε τα ήθη της εποχής και το γιατί φυσικά μέχρι και σήμερα χαρακτηρίζεται ως αριστούργημα δεν χρειάζεται να το πω εγώ.
 Άλλωστε σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις μιλούν οι ειδικοί. Και ποιος ειδικότερος του μεγάλου Luis Bunuel, του "βασιλιά" του σουρεαλισμού. Απολαύστε τον:

«[...] Η ταινία είναι δομημένη με τη χρήση πολύ κοντινών πλάνων. Ο σκηνοθέτης δεν χρησιμοποιεί ποτέ ή σχεδόν ποτέ ένα μακρινό ή ένα πρώτο πλάνο. Κάθε ένα από τα πλάνα έχει συνθεθεί με πολύ φροντίδα και καλλιτεχνικό αίσθημα και πολλές φορές γίνεται ένα «κάδρο» χωρίς να παύει να είναι ένα «καδράρισμα». Εξαιρετικά καδραρίσματα όχι μετωπικά, με βίαιες πλάγιες λήψεις, που πολλές φορές επιτυγχάνονται πλαγιάζοντας το επίπεδο της μηχανής.
Ούτε ένας από τους ερμηνευτές έχει μακιγιάζ: στην οδυνηρή γεωγραφία του προσώπου τους -πόροι σαν πηγάδια- αναδεικνύεται εντονότερα η ζωή με σάρκα και οστά. Κάποιες στιγμές, σε ολόκληρη την επιφάνεια της οθόνης, βλέπουμε τον λευκό τοίχο ενός κελιού και σε μια γωνία, το εκδικητικό μέτωπο ενός ιερωμένου, μόνο το μέτωπο. Μπορούν να προβλεφθούν οι καταιγίδες με μετεωρολογική ακρίβεια. Μύτες, μάτια, χείλη που εκρήγνυνται σαν βόμβες. Χειροτονίες, ενδείξεις έτοιμες να εκτοξευθούν ενάντια στο στήθος της αθώας Παρθένου. Εκείνη απαντά ή κλαίει, είτε, κλαίγοντας, αφαιρείται σαν ένα κοριτσάκι, πλέκοντας τα δάκτυλα, ή στριφογυρίζοντας ένα κουμπί, ή κοιτάζοντας τη μύγα που κάθεται πάνω στη μύτη ενός κληρικού.
Οι ερμηνευτές χρειάστηκε να κουρευτούν σύρριζα ή να αφήσουν τα γένια να μεγαλώσουν, γιατί, η τεχνητή αμφίεση, είναι κάτι που ανήκει στο θέατρο. Και η μεγαλοφυΐα του Dreyer βρίσκεται κατά μεγάλο μέρος στον τρόπο με τον οποίο δίδαξε τους ηθοποιούς του. Υπό αυτή την έννοια, ο κινηματογράφος δεν μας έδωσε ποτέ κάτι παρόμοιο. Ο ανθρωπισμός της έκφρασης διαρρηγνύει την οθόνη και κατακλύζει την αίθουσα [...]
Και ο ανθρωπισμός της Παρθένου αναβλύζει από το έργο του Dreyer περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία γνωρίζουμε. Όλοι αισθανθήκαμε την φυσική διάθεση να την μαλώσουμε λίγο για να της δώσουμε, αμέσως μετά, ένα ζαχαρωτό. Να της στερήσουμε το γλυκό εξαιτίας της εφηβικής της ξεροκεφαλιάς, του διάφανου πείσματος, σύμφωνοι. Αλλά να την κάψουμε, γιατί; Πλημμυρισμένη στα δάκρυα, με τις φλόγες να γλείφουν το σώμα της, με κουρεμένο κεφάλι, με λερωμένα ρούχα όπως ένα μικρό παιδί, ακόμα κι έτσι, σταματάει μια στιγμή το κλάμα και παρατηρεί με το βλέμμα τα περιστέρια που κάθονται στον τρούλο της εκκλησίας, μετά πεθαίνει.
Συντηρήσαμε ένα από τα δάκρυά της, που κύλησε μέχρις εμάς, σε ένα τετραγωνάκι του φιλμ. Δάκρυ χωρίς οσμή, χωρίς γεύση, χωρίς χρώμα, μια σταγόνα της πιο αγνής πηγής». (L. Bunuel, Jeanne d’Arc, “Gaceta Literaria”, n. 43, 1/10/1928).

  Ο ίδιος ο C.T. Dreyer για την Jeanne d' Arc:

"Γυρίζοντας το Πάθος της Ζαν Ντ' Αρκ, πρόθεσή μου ήταν ν' ανακαλύψω την ανθρώπινη τραγωδία μέσα από τον χρυσοποίκιλτο θρύλο, και πίσω από το ψευδεπίγραφο φωτοστέφανο να ξαναβρώ το οραματικό κορίτσι που το έλεγαν Ζαν. Ήθελα ν' αποδείξω ότι ακόμα και οι πρωταγωνιστές της Ιστορίας είναι ανθρώπινα όντα. Για να κάνω πιο εύληπτο το μήνυμά μου, περιόρισα το σενάριο σε απλές αναφορές και επέλεξα τα κοστούμια έτσι ώστε να μοιάζουν όσο το δυνατόν περισσότερο με τα σύγχρονα ρούχα.

Σ' αυτή την ταινία κατόρθωσα, επιτέλους, να πραγματοποιήσω αυτό που χρόνια ολόκληρα επιδίωκα: όλοι αδιακρίτως, ηθοποιοί και κομπάρσοι, να εμφανιστούν χωρίς το παραμικρό μακιγιάζ. Το γεγονός αυτό δεν αντιπροσώπευε μόνο την επίτευξη ενός αυτοσκοπού, αλλά ήταν κι ένα καινούργιο μέσο για να φτάσω στην αισθητική και την ψυχολογική αλήθεια του σεναρίου."

 Μία τρομερή, σπαραχτική τραγωδία για την σωτηρία και τον θρίαμβο της ψυχής κατά της ίδιας της ζωής και  μία γυναίκα σύμβολο της μάχης, του αγωνισμού και των ιδανικών!

 Ένα κινηματογραφικό αριστούργημα, μία αποθέωση του ρεαλιστικού σοσιαλισμού και ένας ύμνος για τη ζωή!

Βαθμολογία: 10/10!