Antichrist, Lars von Trier, 2009

Οκ, ας κάνουμε αρχή σε αυτόν τον νέο διαδικτυακό τόπο με μία ταινία που έχει παρακολουθηθεί πάρα πολύ, ήδη συζητήθηκε αρκετά, ερμηνεύτηκε ποικιλοτρόπως, ενώ σίγουρα για πολύ καιρό ακόμη θα απασχολεί κριτικούς, κοινό, εταιρίες διανομής και ένα σωρό από κόσμο, σχετικό με τον κινηματογράφο ή όχι, συμπαθή απέναντι στον ιδιόρρυθμο σκηνοθέτη και το έργο του, ή πολέμιό του.
Τον "Αντίχριστο" του Λαρς φον Τρίερ.
Τόσος ντόρος λοιπόν για οτιδήποτε δεν γίνεται ποτέ άσκοπα, και οπωσδήποτε όταν μιλάμε για έργα τέχνης, ο κάθε παραγωγός τους ηδονίζεται όταν ένα νέο έργο του προκαλεί, ενοχλεί και θορυβεί την κοινή γνώμη. Για να επανέλθω στην περίπτωση του Τρίερ, ο Δανός έστησε ολόκληρη φιέστα στις Κάννες, με τη συνέντευξή του, τις λοιπές εκδηλώσεις πριν και μετά από αυτή και την περίφημη πια στιγμή όπου έχρισε εαυτόν "καλύτερο σκηνοθέτη του κόσμου"!
Σπάει πλάκα ο Δανός και εμείς αναρωτιόμαστε αν μας δουλεύει ομαδικώς ή αν όντως πρόκειται για μια μεγάλη ιδιοφυΐα στα όρια της τρέλας.

Η υπόθεση του "Αντίχριστου" γνωστή:
Ένα ζευγάρι αποφασίζει να καταφύγει στη δική του Εδέμ, τη γη της επαγγελίας , που είναι μια καλύβα απομονωμένη στο κέντρο ενός δάσους. Εκεί Αυτός κι Αυτή (οι πρωταγωνιστές δεν έχουν ονόματα, μία ακόμη έμπνευση του Δανού) προσπαθούν να ξαναχτίσουν την κατεστραμμένη τους σχέση και να επισκευάσουν τις ραγισμένες καρδιές τους. Όμως η Φύση αποφασίζει να τους δώσει τα δικά της μαθήματα κι έτσι τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο...

Κινηματογραφικά, πρόκειται για σπουδαία ταινία.
Η σκηνοθεσία είναι καταπληκτική και ειδικά η εναρκτήρια σεκάνς (ο Πρόλογος) ονειρεμένη: σε ασπρόμαυρο φόντο και slow motion, το ζευγάρι κάνει έρωτα μέσα στη μπανιέρα υπό τους ήχους της άριας Lascia ch'io pianga από την όπερα Rinaldo του Χέντελ, για να συνεχίσουν να ερωτοτροπούν στο υπνοδωμάτιο όπου και θα τους κοιτάξει το μωρό τους λίγο πριν ανοίξει το παράθυρο και χαζεύοντας τις νιφάδες του χιονιού, πέσει και σκάσει κάτω στο στρωμένο χιόνι με αποτέλεσμα να τραυματιστεί θανάσιμα.

Οι εικόνες (μέγας εικονοκλάστης ο Τρίερ!) είναι πανέμορφες, η φωτογραφία του Anthony Dod Mantle εξίσου ωραία, οι κρυμμένοι συμβολισμοί αναδεικνύουν κι άλλο το μεγαλείο της Φύσης αλλά και της Ψυχής των ηρώων, ενώ το μοναδικό μελανό κατ΄ εμέ σημείο είναι οι ηθοποιοί. Από πολλούς εκθειάστηκαν οι πρωταγωνιστές Willem Dafoe και Charlotte Gainsbourg, ενώ η δεύτερη βραβεύτηκε για την ερμηνεία της. Εμένα πάλι οι ερμηνείες με άφησαν αδιάφορο, για να μην χαρακτηρίσω τραβηγμένη ή και ακόμη κακή εκείνη της Γκέινσμπουργκ. Ο Νταφό "έπαιζε" πιο νορμάλ.

Πίσω πάλι στην ανάλυση της ταινίας. Μετά το τραγικό συμβάν και το θάνατο του μωρού Αυτή πέφτει σε βαριά κατάθλιψη, νοιώθοντας παράλληλα κι ενοχές, κι Αυτός, ως ψυχοθεραπευτής που είναι, προσπαθεί ο ίδιος, χωρίς τη χρήση φαρμάκων, να την θεραπεύσει. Από κει και πέρα ο Τρίερ ξετυλίγει το κουβάρι του φόβου. Αυτό το αρχέγονο ανθρώπινο ένστικτο που οδηγεί στα πιο σκοτεινά και απαισιόδοξα μονοπάτια της ανθρώπινης ψυχής. Και ο Δανός καταπιάνεται με ένα σωρό ζητήματα: τη θρησκεία, τη φύση, τη σχέση αυτών των δύο  και εν τέλει την ανθρώπινη λογική.
Χωρίζει την ταινία στα ακόλουθα μέρη: Κεφάλαιο πρώτο: Θλίψη. Δεύτερο: Πόνος (Το Χάος Βασιλεύει). Τρίτο: Απόγνωση. Τέταρτο: Οι Τρεις Ζητιάνοι. Μέσα από αυτά τα κεφάλαια μας μεταφέρει όλα εκείνα που θέλει, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στον ψυχικό κόσμου του ανδρός και της γυναίκας.
Και φυσικά είναι μισογύνης ο Τρίερ. Πολύ απλά γιατί στον Γουίλιαμ Νταφό (άνδρας) εντοπίζει τον ορθολογισμό και τον επιστημονικό σκεπτικισμό. Αντίθετα στην Γκέινσμπουργκ (γυναίκα) εντοπίζει την κατάθλιψη και τις ενοχές που πλημμυρίζουν τη συνείδησή της με το ατυχές συμβάν. Συμβολική και η σεκάνς με την αλεπού (γυναίκα) να τρώει τα σπλάχνα της. Όπως και η Φύση. "Η φύση είναι η εκκλησία του Σατανά". Η "αδύναμη γυναίκα" δεν μπορεί να κουμαντάρει τον εαυτό της. Και έτσι επαφίεται στην φροντίδα της φύσης. Η φύση είναι γένους θηλυκού, όπως και η ενοχή, η θλίψη, η απόγνωση που βιώνει η ηρωίδα του Τρίερ. Και που τελικά όλα οδηγούν στο ΧΑΟΣ.
Για να φτάσουμε στον επίλογο (και πάλι σε ασπρόμαυρο φόντο όπως ο πρόλογος)  όπου από τη μία δείχνει την κατάρριψη της ανθρώπινης λογικής και από την άλλη ρίχνει την υπαιτιότητα για αυτό στο γυναικείο φύλο. Φαίνεται δηλαδή πως την καθιστά υπεύθυνη για τα δεινά του κόσμου.  Καθαρός μισογυνισμός του Δανού, όπου οι όποιες αμφισβητήσεις δηλώνονται εξαρχής καταρρίπτονται με το φινάλε.

Τις περιβόητες σοκαριστικές σκηνές δεν τις σχολίασα...
Προσωπικά με ενόχλησαν και δεν μπορώ να τις δεχτώ στο όνομα ενός "μοντέρνου" σινεμά ή σε μια γενική εντύπωση ότι σε έναν μεγάλο και εκκεντρικό σκηνοθέτη επιτρέπονται τα πάντα..
Εξαιτίας αυτών των σκηνών άλλωστε πολύς κόσμος μίσησε την ταινία, ενώ κάποιοι προσπάθησαν να τις αγνοήσουν και να ψάξουν για την ουσία του φιλμ, ή κάποιοι άλλοι τις βρήκαν συμβολικές, πρωτοποριακές..
Η ουσία πιστεύω, σε ότι από τα παραπάνω αν πιστεύεις, είναι πως οι συγκεκριμένες σοκαριστικές σκηνές ήταν ανούσιες. Θα μπορούσε στην "πρόκληση για την πρόκληση" ο Τρίερ να σοκάρει με άλλους τρόπους, λιγότερο αηδιαστικούς και πραγματικά σκληρούς, όχι όμως "μεσαιωνικά" χυδαίους.

Όσο για το ποιος τελικά είναι ο Αντίχριστος;
Μα ο ίδιος ο Τρίερ φυσικά!

Συνοπτικά, πρόκειται για μία όμορφη, άρτια σκηνοθετημένη, με διάχυτους συμβολισμούς ταινία που θα βαθμολογούταν πολύ ψηλά αν... έμενε σε αυτά. Κάτι που δεν κάνει ο Δανός, παρά τα χαλάει με την εμμονή του στο να σοκάρει χωρίς αιτία και με το μισογυνισμό που προβάλει και στον οποίο αναφέρθηκα παραπάνω.
Ο Τρίερ νομίζει εν τέλει ότι δημιουργεί ένα κομψοτεχνικά βίαιο, ηθελημένα σοκαριστικό, διεστραμμένο αριστούργημα πλούσιο σε νοήματα και συμβολισμούς..
Εγώ πάλι, δεν μπορώ να τοποθετήσω τον "Αντίχριστο" ανάμεσα στις σπουδαίες δημιουργίες του μεγαλύτερου σκηνοθέτη της γεννιάς του (και όχι του κόσμου κύριε Τρίερ): Europa, Dogville, Breaking the waves.


Εδώ είναι η εξομολογητική προσέγγιση του σκηνοθέτη για τον "Αντίχριστο":
Πριν από περίπου δύο χρόνια, υπέφερα από κατάθλιψη. Ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία για μένα. Τα πάντα, χωρίς καμία εξαίρεση, μου φαίνονταν άνευ σημασίας και αξίας. Δεν μπορούσα να δουλέψω.
Έξι μήνες αργότερα, σαν άσκηση απλώς, έγραψα ένα σενάριο. Ήταν ένα είδος θεραπείας, αλλά και συγχρόνως μια αναζήτηση, ένα πείραμα για να δω αν θα μπορούσα να γυρίσω ποτέ ξανά κάποια ταινία. Το σενάριο τέλειωσε και γυρίστηκε χωρίς μεγάλο ενθουσιασμό, όπως ήταν, κι αξιοποιώντας ούτε το μισό από τις σωματικές αλλά και τις πνευματικές μου δυνατότητες. Η δουλειά στο σενάριο δεν έγινε σύμφωνα με το συνήθη τρόπο δουλειάς μου. Σκηνές προσθέτονταν χωρίς λόγο. Εικόνες συνθέτονταν χωρίς να ακολουθείται κάποια λογική ή κάποιου είδους κινηματογραφική σκέψη. Συχνά προέρχονταν από όνειρα που έβλεπα εκείνη την εποχή, ή από όνειρα που είχα δει παλιότερα στη διάρκεια της ζωής μου. Για μια ακόμη φορά, το θέμα ήταν η «Φύση», αλλά με ένα τρόπο διαφορετικό, περισσότερο ευθύ απ’ ό, τι παλιά. Με έναν τρόπο πιο προσωπικό.
Το φιλμ δεν περιέχει κάποιο συγκεκριμένο κώδικα ηθικής, και στη θέση της πλοκής έχει μονάχα αυτά που κάποιοι θα αποκαλούσαν τα «απολύτως απαραίτητα».
Διάβαζα Στρίντμπεργκ όταν ήμουν νέος. Διάβαζα με ενθουσιασμό τα όσα έγραφε πριν πάει στο Παρίσι για να γίνει αλχημιστής και αυτά που έγραψε όσο διέμενε εκεί ..την περίοδο που αργότερα αποκλήθηκε «κρίση της κολάσεώς» του (inferno crisis) - ήταν άραγε ο «Αντίχριστος» η δική μου Κρίση της Κολάσεως; Η συγγένειά μου με τον Στρίντμπεργκ;
Σε κάθε περίπτωση δεν μπορώ να σας προσφέρω καμιά δικαιολογία για τον «Αντίχριστο». Τίποτε άλλο εκτός από την απόλυτη πίστη μου στο φιλμ - το σημαντικότερο φιλμ σε ολόκληρη την καριέρα μου!
Λαρς Φον Τρίερ, Κοπεγχάγη, 25/03/2009.





Βαθμολογία: 5/10