Fateless, Lajos Koltai, 2005

 Είναι ευρέως γνωστό ως "Fateless", με τον original, ουγγρικό τίτλο "Sorstalanság" και μεταφρασμένο στα ελληνικά «Ένας άνθρωπος δίχως πεπρωμένο» αυτό εδώ το διαμαντάκι απ' τον καταξιωμένο κινηματογραφιστή Lajos Koltai, που επαναφέρει απ' τα αζήτητα το ουγγρικό σινεμά! 
 Η ταινία είναι βασισμένη στο βιβλίο του Ούγγρου συγγραφέα Imre Kertesz «Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο» (έχει κυκλοφορήσει στην χώρα μας από τις εκδόσεις Καστανιώτη), ο οποίος βραβεύτηκε το 2002 με το νόμπελ λογοτεχνίας.

 Η υπόθεση της ταινίας:
 Στη σκιά του Ολοκαυτώματος, ένα δεκατετράχρονο αγόρι εβραιο-ουγγρικής καταγωγής βιώνει την φρίκη και τον παραλογισμό και επιζεί, για να διηγηθεί μία από τις μελανότερες στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας. Από την Ουγγαρία μέχρι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο νεαρός Γιούρι Κόουβς γίνεται σιωπηρός μάρτυρας της υπέρτατης κτηνωδίας. Εκεί όμως που η ανθρώπινη ζωή απαξιώνεται και το αύριο μοιάζει εξίσου αβέβαιο με το σήμερα, ο ήρωας θα καταφέρει να απομονώσει λίγες αλλά υπαρκτές στιγμές συμπαράστασης και αλληλεγγύης ανάμεσα σε αυτόν και τους συγκρατούμενους του. Με ευστροφία, επιμονή και με τα προσωπικά του όρια να ξεπερνιούνται ξανά και ξανά, ο Γιούρι θα περάσει το κατώφλι του θανάτου και θα επιστρέψει στη ζωή σχεδόν από θαύμα, μονάχα για να βιώσει την αμηχανία και την απόρριψη μίας ελευθερωμένης κοινωνίας, που αδυνατεί να συμβιβαστεί με το στίγμα της φρικτής του εμπειρίας. Για εκείνον όμως, αυτό που οι αδαείς αποκαλούν φρικτό, θα παραμένει πάντα ένα κομμάτι της παιδικής του ψυχής, καλά φυλαγμένο μέσα του.
 Βασισμένη στο αυτοβιογραφικό (ο ουγγρικής καταγωγής Εβραίος συγγραφέας είχε περάσει από στρατόπεδο συγκέντρωσης) και βραβευμένο με νόμπελ λογοτεχνίας βιβλίο του Imre Kertesz, η ταινία αυτή εξετάζει με διαφορετική κινηματογραφική άποψη το Ολοκαύτωμα. Επομένως μπορεί το θέμα να έχει πιθανώς «εξαντληθεί» κινηματογραφικά, αλλά o Ούγγρος σκηνοθέτης κερδίζει τον θεατή.
 Ο Koltai, που εδώ πραγματοποιεί το σκηνοθετικό του ντεμπούτο (λίγο αργά, μετά τα 60 του), υπήρξε σπουδαίος φωτογράφος στο σινεμά, έχοντας επιμεληθεί τη φωτογραφία αρκετών σημαντικών ταινιών, ενώ ήταν υποψήφιος και για Όσκαρ φωτογραφίας στη «Μαλένα» του Τορνατόρε.
 Η φωτογραφία, για να ξεκινήσουμε από αυτή, είναι απίστευτα εντυπωσιακή, με εκπληκτικά, σπάνια χρώματα.
 Η σκηνοθεσία του Κολτάι είναι αρκετά καλή και γενικά τα τεχνικά χαρακτηριστικά της ταινίας είναι σχεδόν εξαιρετικά. Ο μικρός πρωταγωνιστής (Μάρσελ Νάγκι) δίνει μία μεστή ερμηνεία και είναι πραγματική αποκάλυψη, όπου μέσα απ' τα μάτια του (60 χρόνια μετά πια) παρακολουθούμε την μεταφορά του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, που σηματοδοτεί το άγριο και εφιαλτικό πέρασμα απ' την αθωότητα στην τρομακτική πραγματικότητα και την αληθινή κτηνωδία, καθώς θα υποχρεωθεί σε καταναγκαστικά έργα και θα ζήσει μέσα στο απόλυτο σκοτάδι προσπαθώντας να επιβιώσει κάτω από σκληρές και πολλάκις απάνθρωπες συνθήκες, φτάνοντας ένα βήμα απ' το θάνατο.
 Εδώ είναι και η πρωτοπορία του Ούγγρου κινηματογραφιστή, όπου επιλέγει τον ανήλικο πιτσιρικά για να (μας) διηγηθεί τα γεγονότα. Ακόμη, ο Κολτάι προσπαθεί να εσωτερικεύσει την τραγική διάσταση της πραγματικότητας και να μην μεγαλοποιήσει τρόπον τινά τα ήδη ρεαλιστικά βιώματα του μικρού, επιθυμώντας να μείνει όσο μπορεί στην αφήγηση της ιστορίας και να μην γλυστρίσει προς την εύκολη συγκίνηση, την προπαγάνδα (ακόμη κι αν πρόκειται για τα γνωστά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας), την τέρψη και ευδαιμονία του θεατή. Το αποτέλεσμα; Επιτυχές φυσικά!
 Στο τέλος ο πιτσιρικάς θα επιστρέψει στην απελευθερωμένη πια Βουδαπέστη και θα προσπαθήσει να εξηγήσει, να κατανοήσει γιατί πέρασε όλα αυτά. Φυσικά όχι μόνο δεν θα δώσει εαυτόν καμία απάντηση, αλλά θα φορτωθεί με ακόμη περισσότερα ερωτήματα από τους μεγάλους, που θα τον ζαλίσουν σχετικά με το "πώς τα πέρασε στην κόλαση" και "πόσο φρικτά ήταν εκεί", αναφερόμενοι με «συμπόνοια» στα βιώματα του μικρού που στοίχειωσαν αλλά επί της ουσίας συνέδεσαν απαρέγκλιτα την εφηβική του ηλικία, κάνοντας τον έτσι να κλειστεί στον εαυτό του και να τα θάψει (ή καλύτερα να φυλάξει) όλα εντός του.

 Εντάξει, μπορεί σε κάποια σημεία να κουράζουν τα αργά πλάνα και ίσως να ευσταθούν οι κριτικές περί τεχνοκρατίας απ' τον Κολτάι, αλλά προσωπικά δεν βρήκα κάποιο άλλο αρνητικό στο "Fateless", καθώς επαναλαμβάνω, τα τεχνικά μέρη είναι άψογα.
 Οι περιγραφές των ναζιστικών στρατοπέδων αποτυπώνονται θαρρεί κανείς σε πίνακες ζωγραφικής, οι μαγευτικές μελωδίες του Ennio Morricone δένουν υπέροχα με τον «απόμακρο» χαρακτήρα του νεαρού Γιούρι και το "Fateless" είναι για πολλούς η Ευρωπαϊκή απάντηση στη «Λίστα του Σίντλερ», ή ο αντίποδας του «Η Ζωή είναι Ωραία». 
 Εγώ πάλι δεν παίρνω θέση επ' αυτού. Έστω κι αν τουλάχιστον η δεύτερη τοποθέτηση, φαντάζει ευσταθής. Θα επιμείνω πάντως ότι ο Κολτάι δίνει μία άλλη άποψη για το Ολοκαύτωμα και η ταινία του καταλαμβάνει μία ξεχωριστή θέση στην κινηματογραφική ιστορία. 

 Το "Fateless" είναι μία πανάκριβη παραγωγή, αφού το κόστος της ανήλθε σε 12 εκατομμύρια δολάρια, κάτι που την καθιστά την πιο ακριβή ουγγρική κινηματογραφική παραγωγή και μία από τις ακριβότερες ευρωπαϊκές γενικότερα. 
 Η ταινία συμμετείχε επίσημα στο Φεστιβάλ Βερολίνου, 2005.


 Βαθμολογία: 8,5/10