Πέμπτη 13 Μαΐου 2010

Σπιρτόκουτο, Γιάννης Οικονομίδης, 2003


 Το «Σπιρτόκουτο» («Matchbox» ο αγγλικός τίτλος) αποτελεί την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Κυπριακής καταγωγής Έλληνα σκηνοθέτη, Γιάννη Οικονομίδη, η οποία ενθουσίασε την πλειονότητα των κριτικών αλλά και του κοινού, απέκτησε ένθερμους υποστηρικτές, προβλημάτισε έντονα, ενώ μας συστήθηκε ως κάτι εντελώς πρωτότυπο και "ανένταχτο" τρόπον τινά σε οιοδήποτε κινηματογραφικό είδος, αφού δεν υπήρχε κάποια άλλη παρόμοια ελληνική ταινία, με την οποία το «Σπιρτόκουτο» μπορούσε να συγκριθεί ή να αποτελέσει κοινό άξονα αναφοράς.

 Η υπόθεση της ταινίας:
 Μια μέρα, εν μέσω καύσωνα, το σπίτι του Δημήτρη, ενός μικρομεσαίου 50άρη οικογενειάρχη, κάπου στον Κορυδαλλό, μετατρέπεται σε πεδίο μάχης! Όλα τα μέλη της οικογένειας ξεσπούν ο ένας στον άλλο με απίστευτη λεκτική βία και αποκαλύψεις για πάθη, ζήλειες, ανομολόγητες επιθυμίες και διαφωνίες. Μέχρι που μια απρόσμενη εξομολόγηση τινάζει τα πάντα, ακόμη πιο ψηλά, στον αέρα! Το δράμα μιας λαϊκής οικογένειας, που περνά τη ζωή της ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους, σε έναν απόλυτα μάταιο, αδιάφορο και «γκρίζο» κόσμο, ένα σωστό μακελειό που θα σας καθηλώσει και ίσως, ενοχλήσει.

 Η υπόθεση μυρίζει μπαρούτι από μόνη της. Και ο Γιάννης Οικονομίδης το ανάβει και βάζει μία μεγάλη φωτιά στην περίφημη "Αγία Ελληνική Οικογένεια", με τρόπο που μπορεί να ενοχλεί αλλά που επιτρέψτε μου, είναι ο μόνος, απόλυτα "διαφωτιστικός".
 Ο τίτλος; Πανέξυπνος. Αναφέρεται στους τέσσερις τοίχους ενός κοινού διαμερίσματος, όπως είναι αυτό του Δημήτρη στο οποίο εξελίσσεται το δράμα των αντι-ηρώων της ταινίας.
 Στο Σπιρτόκουτο του Δημήτρη λοιπόν, ενός μεσήλικα πάτερ φαμίλια μαζεύονται τα 8 μέλη-σπίρτα της οικογένειας, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι εκεί κρύβονται και προστατεύονται. Όμως το Σπιρτόκουτο του Δημήτρη δεν αποτελεί φυσικά χώρο προστασίας και ελευθερίας αλλά φυλάκισης, πνιγηρής αίσθησης, μιζέριας και απελπισίας.
 Εκεί θα πέσουν οι μάσκες. Σε αυτή την πνιγηρή, μουντή, ασφυκτική ατμόσφαιρα θα διαλυθούν οι οικογενειακές - κοινωνικές αξίες που περνούνταν σαν πρότυπα. Εκεί θα συγκρουστεί η "Αγία Οικογένεια", μυστικά θα αποκαλυφθούν, πάθη και ζήλειες θα αποκαλυφθούν, σχέσεις θα τιναχτούν στον αέρα, η ένταση θα κλιμακωθεί μέσω κυρίως της λεκτικής βίας, ο ρατσισμός και ο σεξισμός θα γίνουν πιο φανεροί από ποτέ, οι σπόντες θα δώσουν τη θέση τους στις βρισιές και αυτές με τη σειρά τους στα χοντρά μπινελίκια, ο κάθε ένας θα επιτεθεί κατά πάντων, μέχρις ότου να επέλθει η οριστική ρήξη, η οποία θα βάλει τη μεγάλη φωτιά στο Σπιρτόκουτο που μοιάζει πια με μικρή Κόλαση.

 Και η διάλυσή του θα έρθει σταδιακά, κλιμακωτά. Πρώτα οι μικροί. Οι οποίοι είναι αδιάφοροι, προσβλητικοί, ασεβείς, με περιορισμένη στο ελάχιστο χρήση λέξεων και ως μόνα ενδιαφέροντα το -διαστροφικό- σεξ και τα τηλεσκουπίδια. Και μετά, οι μεγάλοι. Που ξεσπούν για τα προβλήματά τους στα παιδιά, που δεν είναι στοργικοί, που αδιαφορούν... 

 Ο Οικονομίδης σκηνοθετεί με μεγάλο ρεαλισμό. Σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορώ καν να χαρακτηρίσω πολύ "υπερβολική" τη χρήση βίας -λεκτικής και σωματικής- που πραγματικά αποτυπώνει το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητας της σημερινής ελληνικής κοινωνίας. Είτε το θέλουμε είτε όχι!
 Εντάξει, δεν συμβαίνουν αυτά στον ίδιο βαθμό σε όλες τις οικογένειες και σε καθημερινή βάση, αλλά οι συγκρούσεις που παρακολουθούμε στο «Σπιρτόκουτο», δυστυχώς, δεν απέχουν πολύ από τραγικά περιστατικά, γνώριμα στην χώρα μας...

 Ειδικά οι εκατέρωθεν αγριοφωνάρες, τα ακατάπαυστα μπινελίκια, οι σπόντες για χίλια δυο πράγματα, η προσωπική προβολή και ο φιγουραρισμός και τέλος η απόλυτη ασυνεννοησία σε κάθε προσπάθεια "πολιτισμένου" διαλόγου.

 Ο Οικονομίδης κάνει ακόμη μια μαγκιά. Μπορεί να χειρίζεται πολύ σκληρά το θέμα του, αλλά δεν κάνει και το ίδιο με τους (αντι)ήρωές του, τους οποίους αγκαλιάζει με "πατρική στοργή", με το αποτέλεσμα να είναι μία πέρα για πέρα αυθεντική ελληνική ταινία.
 Φυσικά στο τέλος δεν προσφέρει κάποια λύση, αφού δεν προτίθεται να ηθικολογήσει, αλλά να κάνει τον θεατή να ταυτιστεί σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό με τους αντιήρωές του, ώστε (ο θεατής) να μπει ο ίδιος στη θέση του κριτή.

 Αλλά και οι ερμηνείες είναι πολύ ρεαλιστικές και δυνατές. Με πρώτο και καλύτερο τον Ερρίκο Λίτση στο ρόλο του Δημήτρη, αλλά και τους υπόλοιπους πρωταγωνιστές: Ελένη Κοκκίδου, Λένια Σπυροπούλου, Γιάννη Βουλγαράκη, Κώστα Ξυκομηνό, Ιωάννα Ιβανούδη, Αγγελική Παπούλια, Σταύρο Γιαγλουλή, Σεραφείτα Γρηγοριάδου, το «Σπιρτόκουτο» και ο Γιάννης Οικονομίδης οφείλουν πολλά στις ερμηνείες.

 Μία ελληνική ταινία ιδιαίτερη, ξεχωριστή όπως ήδη ανέφερα, και σκληρή, που μιλάει για αλήθειες με αφοπλιστικό τρόπο που ενοχλεί.
 Ακολούθησε μία σαφώς υποδεέστερη ταινία, η «Ψυχή στο Στόμα», ενώ πλέον περιμένουμε την τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του, τον «Μαχαιροβγάλτη».

 Βαθμολογία: 7,5/10

18 σχόλια:

  1. Μια παραδειγματική απάντηση σε αυτούς που ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει καλός Ελληνικός κινηματογράφος. Χρειάζεται απλά να κοιτάξεις. Η μοναδική μου ένσταση όσον αφορά το κείμενο, στη «σαφώς υποδεέστερη» ψυχή. Ούτε υποδεέστερη, ούτε σαφώς. ;)

    Την καλημέρα μου..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Υπέροχη αποτύπωση της αποσύνθεσης της ελληνικής οικογένειας... Αναλυτικό το βλέμμα σου στο κείμενο.

    Και εγώ από την πλευρά μου θα ήθελα να σταθώ στους δρόμους που άνοιξε το σινεμά του Οικονομίδη στην ελληνική ταινία, δίνωντας μια πιο ειλικρινή χροιά σε αυτό που λέμε ανεξάρτητρη παραγωγή...

    Όσο και για το ρεαλισμό. Το σινεμά τυγχάνει μιας παρεξήγησης. Ουδέποτε στον κινηματογράφο δεν υπάρχει αυτό που λέμε ρεαλισμός στη "φόρμα". Ο ρεαλισμός του Οικονομίδη δε γίνεται στο επίπεδο της φόρμας λοιπόν, ούτε της σκοπίμως υπερβολικής φαινομενικότητας της πλοκής, αλλά στο βαθύτερο επίπεδο των "ιδεών"...

    Καληνύχτα!

    υγ. Για τα σαφώς και τα λοιπά συντάσομαι με Chris!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. «Χρειαζεται απλα να κοιταξεις». Σωστα φιλε Chris. Για τον Ελληνικο κινηματογραφο εχω προσωπικα εκφραστει ουκ ολιγες φορες με διολου κολακευτικα σχολια. Ωστοσο, ταινιες σαν κι αυτην ερχονται να με διαψευσουν πανηγυρικα και ειλικρινα χαιρομαι για αυτο. Ελα ομως που ειναι πολυ λιγες...

    Βαζεις την «Ψυχη στο Στομα» στο ιδιο (η και σε ανωτερο) επιπεδο με το «Σπιρτοκουτο». Οκ, γουστα ειναι αυτα, απλα η δικη μου ενσταση εγκειται στο γεγονος οτι ενα πρωτογνωρο σοκ, οπως αυτο που μας προσφερε ο Οικονομιδης με την πρωτη του ταινια πολυ δυσκολα επαναλαμβανεται. Για αυτο και μονο, τοσο η «Ψυχη...» οσο και η θεατρικη μεταφορα του «Σπιρτοκουτου» δεν μπορουσαν απριορι να τυχουν της ιδιας αποθεωτικης αναγνωρισης!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ανεξαρτητη ελληνικη παραγωγη και αυθεντικη ελληνικη ταινια. Μαγκας ο Οικονομιδης, αλλα ειλικρινα δεν θελω να μεινει εκει!

    Και δευτερος λοιπον αναγνωριζει την «Ψυχη...» στο ιδιο βαθμο με το «Σπιρτοκουτο». Τη δικη μου ενσταση σε αυτο την εξεφρασα παραπανω, οποτε απλως διιστανται οι αποψεις εδω...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. χαίρομαι να διαβάζω τις αναρτήσεις σου γιατί ειλικρινά υπάρχουν τόσα που μαθαίνω :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ήρθααααααααααααα :))
    Καθυστερημένα αλλά ήρθα :))
    Είμαι στον κόσμο μου τις μέρες αυτές,
    όσος χρόνος ελεύθερος μου μένει τον αναλώνω στον μικρό μας :))

    Μην μου θυμώσεις που λείπω :))

    Σε φιλώ
    Η τρελό- θεία :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. ΠΑΝΤΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ ΟΙ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΣΟΥ ΚΑΙ ΩΡΑΙΕΣ.ΜΑΘΑΙΝΩ ΑΡΚΕΤΑ.ΣΙΓΟΥΡΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΞΙΟΛΟΓΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΑΝ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΛΙΓΕΣ.
    ΚΑΛΟ ΒΡΑΔΥ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Απόλυτα επιτυχημένο και σαφώς καλύτερο απο το επόμενο έργο του πιστεύω πως με την θεματική του άνοιξε και λίγο τον δρόμο για τον ''Κυνόδοντα''αν και είναι διαφορετικές ταινίες.Ναί το ελληνικό σινεμά έχει να επιδείξει και επιτυχημένες ταινίες απλά χρειάζεται και κάποιοι να στηρίζουν αυτούς τους ανθρώπους!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Και λοιπόν;E allora? δεν κανω τιποτα περισσοτερο απο απλη, ημερολογιακου αν θες τυπου, παρουσιαση σχετικα με μια αγαπημενη μου ενασχοληση, τον κινηματογραφο.

    Ο σκοπος, αν υφισταται τετοιος, δεν αφορα σε μαθηση, ενημερωση κλπ, αλλα απλως σε διαμοιρασμο προσωπικων κινηματογραφικων εμπειριων και κατ' επεκταση προτασεων για θεαση, ταινιων που μου αρεσαν.

    Οπως και να 'χει, σ' ευχαριστω για την ψηφο προτιμησης. Νασαι καλα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Σταλαγματια, σου 'χει παρει τα μυαλα αυτος ο πιτσιρικος, ε; :)

    Να (ξανα)ευχηθω τα καλυτερα, να ειναι παντοτε γερος και να τον χαιρεστε :p

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. SΚΡΟΥΤΖΑΚΟ, λιγες αξιζουν ναι, αλλα οπως αναφερθηκε, αν ψαξεις παντα βρισκεις. Υπαρχουν δυνατοτητες στον ελληνικο κινηματογραφικο χωρο, το γιατι δεν αξιοποιουνται ειναι ενα ερωτημα που ψαχνει απαντησεις...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. academy, επιτελους βρεθηκε κι ενας να συμφωνησει οτι το «Σπιρτοκουτο» ειναι ανωτερο της «Ψυχης...», γιατι ειχα αρχισει να ανησυχω :p :p

    Ενταξει, ολοι εχουμε την αποψη μας, αλλα εξηγησα το γιατι κατα τη γνωμη μου ειναι ανωτερο και θα επιμεινω στο οτι "...ενα τετοιο σοκ δυσκολα επαναλαμβανεται".

    Σιγουρα θα πρεπει να βρεθουν και ανθρωποι να στηριζουν τετοιες προσπαθειες, αλλα δεν αρκει μοναχα αυτο. Νομιζω οτι οι παπαριες (και δυστυχως ειναι πολλες) που εχουν βγει τα τελευταια -πολλα- χρονια, εχουν κανει τον θεατη δυσπιστο ως προς το ποιον του σημερινου ελληνικου κινηματογραφου.
    Μια λυση που εχω προτεινει εγω ειναι να γυριζουμε επιδεικτικα την πλατη σε αθλιες ελληνικες παραγωγες, που βρισκονται ετη φωτος μακρια απο το πραγματικα καλο ελληνικο cinema!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Και γω θα συμφωνήσω με το ότι το Σπιρτοκουτο είναι ανώτερο από την Ψυχή. Έλειπε η έκπληξη από την Ψυχή. Κινήθηκε πάνω στα χνάρια του Σπιρτόκουτου με έναν λίγο άχαρο τρόπο που δεν υποδείκνυε μια κοινή σκηνοθετική οπτική, ή τουλάχιστον το ύφος του σκηνοθέτη. Εκεί που στο σπιρτόκουτο κάθε βρισιά, κάθε κίνηση, κάθε λέξη έμοιαζε απόλυτα ταιριαστή με τις καταστάσεις που διαδραματίζονταν, στην Ψυχή νομίζω ότι χάθηκε αυτή η επαφή, δίνοντας την θέση της στην υπερβολή σε κάποια σημεία. μακάρι πάντως να βγαίνουν ελληνικές ταινίες που να μας ενθουσιάζουν σαν το σπιρτόκουτο. Περιμένω και γω με αγωνία να δω την καινούρια του ταινία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Σωστα. Ειναι αυτη η υπερβολη που λες και η επαναληψη, που κουραζουν. Φυσικα και ολοι θελουμε να βγαινουν καλες ελληνικες ταινιες. Περιμενουμε τον «Μαχαιροβγαλτη» και ειλικρινα, αν ο Οικονομιδης επιμεινει στο ιδιο στυλ, θα αρχισουμε να μιλαμε για ακομη εναν ταλαντουχο σκηνοθετη που χαραμιζεται...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Απολυτα ανθρωποκεντρικο σινεμα, τραβηγμενο στα ακρα για λογο σοβαρο: την αναπαρασταση του ανθρωπου που ζει μεσα σε ενα απολυτα ματαιο και αδιαφορο γκριζο.Δυνατη ταινια, σιγουρα θα ενοχλησει καποιους.

    3:Καλη ή 7/10

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Δυστυχως φιλε Ανωνυμε τετοιες δυνατες Ελληνικες ταινιες "ενοχλουν" μεριδα του κοινου επειδη δεν κρυβονται πισω απο καποιο πεπλο καθωσπρεπισμου. Απ' τις καλυτερες Ελληνικες ταινιες για μενα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή