Mat (Mother), Vsevolod Pudovkin, 1926

 Από το 1958 η «Μάνα» συγκαταλέγεται στις 12 καλύτερες ταινίες από καταβολής κινηματογράφου. Αυτό εδώ, το αριστουργηματικό φιλμ του βωβού σοβιετικού κινηματογράφου, βασισμένο στο θρυλικό ομώνυμο μυθιστόρημα του Maxim Gorky και γυρισμένο από τον Vsevolod Pudovkin, σε σενάριο Nathan Zarkhi, με τους: Vera Baranovskaya, Nikolai Batalov, Aleksandr Chistyakov, Anna Zemtsova.

 Η υπόθεση:

 Η ιστορία λαμβάνει χώρα στις αρχές του 20ου αιώνα στη Ρωσία, καθώς οι εντάσεις μεταξύ του κράτους και των επαναστατών. Ο χαρακτήρας της μάνας γίνεται το ανυποψίαστο εργαλείο για τη σύλληψη του επαναστάτη γιου της κι με αυτό τον τρόπο γίνεται μέλος του εργατικού κινήματος, έχοντας ως στόχο την απόδραση του.

 Κατά τη διάρκεια του 1905, μια μάνα (Vera Baranovskaya) χάνει τον αυταρχικό της σύζυγο σε μια διαμάχη των δυο αντίπαλων στρατοπέδων της Ρωσίας της εποχής. Έχοντας πλέον ως μόνο της μέλημα τη φροντίδα του γιου της, Pavel (Nikolai Batalov), ο οποίος είναι μέλος της ομάδας των επαναστατών, παραδίδει στις αρχές, που έχουν έρθει να συλλάβουν τον νεαρό Pavel, τα κρυμμένα όπλα, θεωρώντας πως με αυτόν τον τρόπο θα γλυτώσει τη ζωή του. Αντίθετα απ' αυτό που νομίζει, όμως, αποδεικνύει ότι ο γιος της είναι όντως ένοχος και συμβάλλει στην καταδίκη του. Μετά από αυτό της το σφάλμα, συνειδητοποιεί ότι οι επαναστάτες έχουν συνείδηση κι ενώνει τις δυνάμεις της μαζί τους, προσπαθώντας να βοηθήσει τον γιο της να επανακτήσει την ελευθερία του.

 

 Ο Μαξίμ Γκόρκι, ένας από τους σημαντικότερους Ρώσους λογοτέχνες, με το πασίγνωστο έργο του «Μάνα» κέρδισε παγκόσμια αναγνώριση και καθιερώθηκε ως μεγάλος κλασικός. Έντονα πολιτικοποιημένος και ιδρυτής του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, ο Αλεξέι Μαξίμοβιτς Πέτσκοφ (το πραγματικό του όνομα), για πρώτη φορά στην ιστορία της λογοτεχνίας παρουσιάζει την πάλη του επαναστατημένου προλεταριάτου για σοσιαλισμό, υπό την καθοδήγηση του εργατικού κόμματος.

 Κι ο επίσης σπουδαίος σοβιετικός σκηνοθέτης Vsevolod Pudovkin, στο κινηματογραφικό του ντεμπούτο, μεταφέρει στο πανί την επαναστατική ιστορία των εργαζομένων με τη Μάνα, φυσικά, στο επίκεντρο και αφήνει εποχή για την ασύλληπτη χρήση του μοντάζ. Ουσιαστικά ο Pudovkin κι ο S. Eisenstein ήταν οι πρωτοπόροι στο χώρο του μοντάζ, με έργα αναφοράς τη Μάνα και το Θωρηκτό Ποτέμκιν, αντίστοιχα.

 Βρισκόμαστε στη Δύση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, περίοδο έντονης αμφισβήτησης του αριστοκρατορικού καθεστώτος. Όπου εδώ, εκφράζεται μέσα από την επανάσταση του προλεταριάτου, το 1905 (δύο χρόνια πριν γραφτεί το έργο από τον Γκόρκι). Στο επίκεντρο δε, της επανάστασης βρίσκεται η Μάνα, σύμβολο αντίστασης, η οποία θα ασπαστεί τον κομμουνισμό στην πορεία, μετά από συνεχείς αδικίες που θα βιώσει η ίδια και το παιδί της. Μια γυναίκα-σύμβολο (ιερή μορφή για τη ρωσική κοινωνία, εκπρόσωπος της εργατικής τάξης), η οποία βρισκόταν πάντα στην σκιά του μέθυσου άνδρα της, άβουλη. Ωστόσο είχε στο πλευρό της το γιο, που εναντιωνόταν στον εχθρικό πατέρα αφέντη. Όμως ο νέος έχει διαφορετικά ιδανικά απ' τον παλιό. Κι έτσι, υπηρέτης του Τσάρου ο πατέρας, επαναστάτης στους λαϊκούς αγώνες ο γιος!

 Κι η μάνα πάντα κάπου στη μέση, αρνούμενη να επιλέξει «στρατόπεδο», κινούμενη είτε από συζυγική αφοσίωση είτε από μητρική στοργή. Μέχρι που η ίδια η ζωή της δείξει το δρόμο...

 Το Σύστημα της πήρε τον άνδρα και το ίδιο σκοπεύει να κάνει με τον γιο. Έτσι η Μάνα, που θέλοντας να προστατέψει την οικογένειά της ήταν εναντίον του Συστήματος, θα υψώσει την κόκκινη σημαία των Μπολσεβίκων με σκοπό να επιτεθεί εκείνη στο Σύστημα, που τόσο άδικα και βίαια κυνήγησε τα αγαπημένα της πρόσωπα («ταξική συνειδητοποίηση»).

 

 Κι ο Πουντόβκιν με ασύλληπτη, πρωτοποριακή για την εποχή τεχνική μοντάζ (αλλά και εξαιρετικές λήψεις, υπέροχα πλάνα και αφήγηση) στήνει δεξιοτεχνικά την -προπαγανδιστική- υπερπαραγωγή του, με την οποία περιγράφει εντυπωσιακά την επικρατούσα κοινωνικοπολιτική κατάσταση μερικά χρόνια πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση.

 Ένα τεράστιο μάθημα ψυχικού σθένους και αυτοθυσίας, όπου μόνο μέσα από τους αγώνες των καταπιεσμένων και αδικημένων για τα ιδανικά της πανανθρώπινης ελευθερίας και δικαιοσύνης, δεν επιβάλλεται η αδικία, η εργασιακή εκμετάλλευση και κοινωνική εξαθλίωση.

 Τέλος, ένα χαλαρό σενάριο στα χέρια του Πουντόβκιν αποκτά μία μεστή συμπύκνωση και αυτό οφείλεται στην ελευθερία που έδωσε ο σκηνοθέτης στο σεναριογράφο Ζαρκί, ο οποίος μεταξύ άλλων πρόσθεσε το ρόλο του πατέρα (δεν υπάρχει στο κείμενο του Γκόρκι), προσδίδοντας έτσι μια δυνατή κοινωνική νότα στην πλοκή.

 

 Ταινία ορόσημο της ρωσικής πρωτοπορίας και κατά τη γνώμη μου σημαντικότατη στιγμή στο παγκόσμιο σινεμά, γενικά.

 

  Βαθμολογία: 8,5/10