Κυριακή 18 Απριλίου 2010

Ikiru, Akira Kurosawa, 1952


 «Ο Καταδικασμένος», όπως είναι -εντελώς λανθασμένα- ο ελληνικός τίτλος αυτής της αριστουργηματικής ταινίας του κορυφαίου Ιάπωνα σκηνοθέτη, Akira Kurosawa και του 1952. Η ταινία περιγράφει τους τελευταίους μήνες της ζωής ενός γραφειοκρατικού υπάλληλου, του Βατανάμπε, ο οποίος μαθαίνει πως πάσχει από καρκίνο...
 Δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στα μεγάλα αριστουργήματα του τεράστιου αυτού κινηματογραφιστή («Rashomon», «Ran», «Throne of Blood», «Kagemusha», μεταξύ άλλων), ωστόσο θεματικά το «Ikiru» νομίζω ότι ίσως αποτελεί την πιο αισιόδοξη και συγκινητική ταινία του Kurosawa και παράλληλα την αγαπημένη του ίδιου του μέγα δημιουργού.

 Η υπόθεση της ταινίας:
 Η δονκιχωτική εκστρατεία ενός μέσου διοικητικού υπαλλήλου, που μαθαίνει πως πρόκειται να πεθάνει, για τη δημιουργία ενός πάρκου. Ikiru, όμως στα ιαπωνικά δεν έχει σχέση με καταδίκη, καθώς σημαίνει αναζωογονώ. Ένα χαμηλών σκηνοθετικά τόνων,αλλά με έντονο συναισθηματισμό, ψυχολογικό δράμα που αν και γυρίστηκε πριν από 50 περίπου χρόνια θίγει μερικά πολύ ευαίσθητα θέματα που παραμένουν επίκαιρα.

 Η ελληνική απόδοση του «Ikiru», όπως ανέφερα στον πρόλογο είναι απολύτως λανθασμένη. Γιατί "ikiru" σημαίνει "να ζεις". Άρα λοιπόν, το «Ikiru» δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να μεταφραστεί «Ο Καταδικασμένος», αφού και το νόημα της ταινίας κάθε άλλο παρά πεσιμιστικό είναι. Ο ήρωάς μας θα μάθει πως έχει καρκίνο (και θεωρητικά θα τον «καταδικάσει»), αλλά ουσιαστικά αυτό θα τον ωθήσει στο να ζήσει επιτέλους τη ζωή του, αφού μέχρι τότε και σύμφωνα με την ζωή που (δεν) έκανε, έμοιαζε να ήταν ζωντανός νεκρός!

 Σε ασπρόμαυρο φόντο και με έναν εκπληκτικό Takashi Shimura, που από το βλέμμα του μόνο, μέχρι τις εκφράσεις και το περπάτημά του πείθει στο ρόλο του ετοιμοθάνατου υπαλλήλου Βατανάμπε, ο Κουροσάβα κάνει με το κλασικό πια «Ikiru» την πιο αισιόδοξη και συγκινητική για πολλούς ταινία του.
 Ο Βατανάμπε λοιπόν, ένας γραφειοκρατικός υπάλληλος, χήρος και πολύ ήσυχος άνθρωπος, θα πληροφορηθεί πως πάσχει από καρκίνο και του απομένουν μερικοί (απροσδιόριστο ως προς την ακρίβεια) μήνες ζωής.
 Έχοντας το γνώθι σ' αυτόν, ξέρει πολύ καλά πως η μέχρι τώρα ζωή του ήταν «άδεια» από εύθυμες καταστάσεις, έντονες στιγμές, συναισθήματα, προσωπική διασκέδαση, έρωτες... Η πρώτη του σκέψη, αυθόρμητα, θα είναι να προλάβει στο διάστημα που του απομένει να καλύψει το πολύ μεγάλο κενό τόσων χρόνων και να εκπληρώσει στο βαθμό που μπορεί κάποιες επιθυμίες του που μοιάζουν χαμένες... Και παράλληλα θα τον απασχολήσουν διάφορα φιλοσοφικής φύσης ερωτήματα.


 Θα αρχίσει να σπαταλάει τις οικονομίες του αποκλειστικά για διασκέδαση, θα ερωτευθεί ένα νεαρό κορίτσι και για πρώτη φορά θα δείχνει να απολαμβάνει και να ευχαριστιέται πραγματικά αυτό που λέμε «ζωή».
 Σύντομα όμως θα συνειδητοποιήσει ότι άλλο είναι αυτό που επιθυμεί. Θα σταματήσει να διασκεδάζει και να κάνει πράγματα για τον εαυτό του και θα αποφασίσει να βοηθήσει τους συνανθρώπους του. Συγκεκριμένα θα δουλέψει για να συνεισφέρει οικονομικά στη δημιουργία μιας παιδικής χαράς προσφέροντας έτσι κοινωνικό έργο αλλά και χαρά σε τόσους συνανθρώπους του...
 Και μετά θα πεθάνει, προσδίδοντας με τον θάνατό του νόημα στους συναδέλφους του, όπως ακριβώς και το -μικρό- υπόλοιπο της ζωής του θα αποκτήσει νόημα για τον ίδιο...

 Και ο Κουροσάβα θυμίζοντάς μας τον Αριστοτέλη μας μιλάει για τις κοινωνικές πράξεις και αξίες και φυσικά τον άνθρωπο ως κύριο εκφραστή τους. Ενώ θα παίξει και με το χωρο-χρόνο και την σχετικότητα της αλήθειας (όπως έκανε στο Rashomon) όταν μετά τον θάνατο του Βατανάμπε, οι συνάδελφοί του θα συγκεντρωθούν για να τον τιμήσουν και ο καθένας θα παρουσιάσει την δική του εκδοχή και άποψη για τον αποθανόντα και την ζωή του, προφανώς κρυμμένοι πίσω απ' τις δικές τους ατέλειες.

 Και σκηνοθετικά βεβαίως θα αριστεύσει. Με μεγάλη χρήση των πλάνων-σεκάνς, εξαιρετική αυτή των φλας μπακ, έξοχο μοντάζ, μη γραμμική, οικονομική αφήγηση και επιρροές από διάφορα κινηματογραφικά είδη (ιδιαίτερα έντονος ο γερμανικός εξπρεσιονισμός) ο Κουροσάβα με σοβαρότητα και δίχως να κυνηγάει το μελό θα μας προσφέρει την πιο άρτια παρουσίαση του πλουσιοτάτου δραματουργικού του έργου.

 Η ανακοίνωση του θανάτου ως μέσο ώθησης για την ζωή και η καταδικασθείσα ασθένεια ως τρομερή κινητήρια δύναμη για ζωντάνια και προσωπική ευτυχία.

 Βαθμολογία: 10/10

9 σχόλια:

  1. ΣΙΓΟΥΡΑ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ ΑΦΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΠΟΛΛΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΤΑ.ΔΕΝ ΤΗΝ ΕΧΩ ΔΕΙ ΑΛΛΑ ΤΗΝ ΕΧΩ ΑΚΟΥΣΕΙ ΤΗΝ ΤΑΙΝΕΙΑ.
    ΠΕΡΝΑΩ ΟΠΩΣ ΠΑΝΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΑΦΗΣΩ ΤΗΝ ΚΑΛΗΣΠΕΡΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΕΥΧΗΘΩ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΝΕΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΜΕ ΧΑΜΟΓΕΛΑ :)))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Εδώ είμαστε....Μαζί με το Ράσομον είναι η αγαπημένη μου του Αυτοκράτορα!Ωραία τα μεγαλεία και τα χρώματα του Ραν,αλλά η ανθρωπιά που υπάρχε σε τούτη την ταινία είναι συγκλονιστική.Μου είχε θυμίσει προσωπικά τις Αγριοφράουλες του Μπέργκμαν, αν και την προτιμώ από το έργο του μεγάλου Σουηδού. Η σκηνή με την κούνια που λικνίζεται και το πένθιμο σφύριγμα του γέρου, απλά σπαρακτική και πανέμορφη.
    Ο τίτλος είναι απλά ένας ακόμη αποτυχημένος στα ελληνικά!Στα αγγλικά το είχαν πει σωστά:"To Live", οπότε δεν ξέρω τι ήθελαν να πουν οι δικοί μας οι τύποι...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Και πολυ καλα κανεις μικρε, καλη εβδομαδα ευχομαι και σε σενα, με πολλα χαμογελα :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. fauntleroy εδω θα συμφωνησουμε, αυτες οι δυο ειναι και οι δικες μου αγαπημενες!
    Η σκηνη που λες με την κουνια, πανεμορφη. Γενικα η ταινια ειναι πανεμορφη, δεν ειναι τυχαιο οτι αποτελει την αγαπημενη ταινια του ιδιου του Κουροσαβα!
    Ο ελληνικος τιτλος ειναι για τον πουτσο. Απλα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Μάλλον η καλύτερη ταινία του μεγάλου Δάσκαλου. Πολύ καλή επιλογή Mike.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. ΠΑΝΟ βλεπω οτι παρα πολλοι ξεχωριζουν το "Ikiru" ως την καλυτερη του Κουροσαβα, αφηνοντας στην ακρη τα μεγαλα αριστουργηματα του. Μαλλον οχι τυχαια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Δεν την έχω δει δυστυχώς ακόμα Mike και από ότι διάβασα είναι κάτι διαφορετικό από την υπόλοιπη φιλμογραφία του. Εξπρεσιονισμός σε έργο του Κουροσάβα; Θα ήθελα να το δω αυτό. Οι αγαπημένες μου ταινίες του είναι τα αριστουργηματικά “Οι επτά σαμουράι”, “Ran”, “Ο θρόνος του αίματος”.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Και οχι μονο εξπρεσιονισμος, θα βρεις στοιχεια απο νεορεαλισμο (ιταλικο), φιλμ-νουαρ, κ.α. αλλα αναφερθηκα στον εξπρεσιονισμο επειδη ειναι πιο εντονος!

    Φυσικα και να το δεις.
    Αριστουργηματικα και τα τρια φιλμ που αναφερεις, αλλα εγω προτιμω Rashomon :p

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Μη μου λες για νεορεαλισμό και ειδικά για φιλμ-νουάρ, γιατί τρελένομαι για τέτοια. Το "Rashomon" ακολουθεί σε απόσταση αναπνοής μαζί με το "Yojimbo".

    ΑπάντησηΔιαγραφή